زن و جامعه مهدوي؛وظايف و مسئوليّت‌ها
به دنبال برگزاري ميزگردهاي علمي با حضور کارشناسان مباحث مهدويت، در اين شماره به بررسي موضوع زن و مهدويت پرداخته ايم. عمده سوالاتي که در اين زمينه مطرح است، عبارتند از:
1. وجوه ارتباط مباحث مهدويت با زنان در كدام عرصه‌ها ممكن و قابل طرح است؟
2. وجوه تمايز و تشابه نقش زنان در عرصه مباحث مهدويت با مردان در جامعه امروز چيست؟ 3. وظايف خاص زنان در باب مباحث مهدويت در شرايط كنوني كدام است؟
4. زنان جامعه اسلامي براي ايفاي بهينه وظايف و مسئوليت‌هاي خود مي‌بايست داراي چه صفات و ويژگي‌هايي باشند؟
5. مهم‌ترين وظايف تربيتي زنان به عنوان مادر در ترويج فرهنگ مهدوي چيست؟
6. مهم‌ترين وظايف زنان جامعه اسلامي امروز به عنوان يك همسر در جامعه مهدوي امروز چيست؟
7. مهم‌ترين وظايف زنان به عنوان يك عضو جامعه مهدوي چيست؟
8. ايفاي وظايف مربوط به مهدويت چه تأثيرات و كاركردهايي را براي زن امروز به همراه دارد؟
9. مباحث مهدويت چگونه مي‌تواند چالش‌ها و ضعف‌هاي جريانات فكري موجود در فمنيسم رايج را پاسخ دهد؟
10. راهكارهاي بهينه سازي ايفاي نقش و وظايف زنان در جامعه مهدوي امروزي چيست؟
در اين ميزگرد با حضور کارشناسان محترم، صرفاً به بررسي برخي از اين مباحث پرداخته ايم. اميدواريم در فرصت‌هاي آتي، ديگر محور‌ها نيز مورد بحث و بررسي قرار گيرد.
دكتر بهروزلك: بحثي که ابعاد و زواياي آن در اين‌جا مطرح خواهد شد، زن و مهدويت و نقش زنان در ارتباط با مباحث مهدويت است، به عبارت دقيق‌تر: «زن و جامعه مهدوي؛ وظايف و مسئوليت‌ها». از کارشناسان محترم، آقاي دكتر سيد رضي موسوي و خواهران محترم، سركار خانم مريم معين‌الاسلام و سركار خانم شيده صادقي که در اين جلسه حضور يافته اند، سپاس‌گزارم.
در آغاز، چند تذکر لازم است. بحث ما صرفاً درباره نقش زنان در جامعه مهدوي در عصر غيبت است. بدون ترديد، زنان در عصر ظهور و فرايند ظهور نيز نقش‌هاي مهمي دارند. در روايات آمده است که حداقل 50 نفر از زنان جزء 313 نفر ياران خاص حضرت خواهند بود. ما در اين جلسه به عصر ظهور نخواهيم پرداخت. آن بحث را طبعاً در فرصتي ديگر مي‌توان دنبال كرد. آن‌چه براي ما و شايد براي جامعه امروز ـ مهم است، اين مي‌باشد كه درباره عصر غيبت تمرکز کنيم و نقش زنان را در جامعه مهدوي منتظر و در عصر غيبت مطرح کنيم. دومين نکته اين است که مباحث را از منظر نقش و مسئوليت‌هاي زنان مرور کنيم. بنابراين محور نخست بحث ما، ترسيم ارتباط کلي مباحث مهدويت با زنان است.
خانم صادقي: يکي از مباحث مقدماتي، بحث وجوه تمايز و تشابه نقش زنان در مباحث مهدويت با مردان است و اين‌که وظايف خاص زنان چيست؟ مهم‌ترين وظايفي که بانوان به عنوان عضو جامعة مهدويت دارند چه اموري مي‌تواند باشد؟ فکر مي‌کنم اينها براي شروع بحث، مناسب‌تر باشد.
خانم معين الاسلام: در ارتباط با مسئله زنان و ارتباط‌‌شان با مباحث مهدويت، بر اين باور هستم كه كساني كه به نوعي، مرتبط با مباحث مهدويت هستند و مي‌خواهند گامي را در اين راستا بردارند، اولين بحثي را كه بايد مورد مداقه و بررسي قرار دهند، اهميت نقش زنان در ارتباط با مباحث مهدويت است. غالباً، متوليان فرهنگي، ناباورانه به اين مباحثي كه در ارتباط با زنان هست، نگاه مي‌كنند؛ چرا كه فكر مي‌كنم هنوز جايگاه واقعي زنان در عرصه فرهنگ، براي دين‌داران ما مشخص و معلوم نشده است؛ حداقل براي كساني كه متوليان فرهنگي جامعة ما هستند. اگر متوليان فرهنگ، اين جايگاه را باور كنند، جدي‌تر به مسائل زنان مي‌پردازند و گام‌هاي اساسي‌تر و اصولي‌تري را برمي‌دارند. بعضاً مشاهده مي‌شود كه مباحث، مقداري حالت مقطعي دارد و گاهي مواقع هم براساس اين‌كه اقتضاي جامعة ما اين است كه نيم نگاهي هم به مسئله زنان داشته باشيم، به مباحث فرهنگي زنان مي‌پردازيم. لذا فكر مي‌كنم نقش زنان در مهدويت و جايگاه شايسته آنان بايد مورد شناسايي و باور قرار گيرد.
البته اين‌كه فرموديد بحث ظهور و غيبت را از هم جدا كنيم، اينها خيلي تفكيك‌پذير نيست. چون به هرحال، عصر غيبت، زمينه‌ساز ظهور است و نمي‌توانيم اينها را از هم جدا كنيم. اگر واقعاً ما به اين باور برسيم كه روايات متعددي داريم كه جناب‌عالي هم به آن اشاره كرديد؛ از جمله آنها اين‌كه امام باقر عليه السلام فرمودند كه در ميان 313 نفر از اصحاب امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، از ياران امام زمان 50 نفر زن هستند، پس به نظر مي‌رسد كه خداوند به عنوان طراح حكومت جهاني حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف براي زنان، يك جايگاه بسيار رفيع و بلندي را در اين حكومت قائل شده‌اند و قطعاً براي زمينه سازي ظهور هم مي‌توانند نقش‌هاي بي‌بديلي داشته باشند.
به نظر من براي متولياني كه مي‌خواهند در زمينه زن و مهدويت قدم بردارند، اين نگاه بايد پررنگ‌تر شود. از طرف ديگر نمي‌توانيم طراحي و برنامه ريزي براي مسئله زن و مهدويت را بدون توجه به نگاهي كه معارضان حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف به زن دارند، داشته باشيم. آنها در فرايند جهاني سازي خويش به اين نتيجه رسيده‌اند كه در جنگ تمدنها از تمامي ابزارها بايد استفاده كنند. به ويژه زنان. آنها نوك تيز حملات خود را در جنگ تمدنها متوجه زنان كرده‌اند؛ چرا كه در محاسبات دقيق خود به اين نتيجه رسيدند كه بدون توجه و تأكيد بر مسئله زنان نمي‌توانند به اهداف‌شان برسند. بنده بحثي را از يك جاسوس انگليسي كه راه‌هايي براي نابودسازي عوامل نيرومند اسلامي در 22 بند مطرح كرده بود، مي‌ديدم كه هفت، هشت بندش را كه بندهاي مهمي است، براي زنان نقش جدي قائل شده‌اند. يكي ديگر از اهداف شوم دشمن، تخريب خانواده است؛ چرا كه بدون تخريب خانواده‌ها نمي‌توانند به اهداف‌شان برسند. محور در خانواده، زن است. من احساس مي‌كنم كه نقش زنان، آن‌چنان كه در طرف مخالف ما جدي گرفته شده است، در ميان ما جدي نيست. از اين‌رو مؤثرترين كار فرهنگي كه در عرصه زنان، بايستي انجام داد، تقويت خودباوري نسبت به نقش بسيار كليدي و مهمي كه در جامعه به عهده دارند است؛ هم در حوزه مهدويت و هم در عصر حاضر.
دكتر بهروزلك: ان‌شاءالله كه اين جلسه، نشان‌گر اهتمام جدي جامعه علمي به اين بحث است كه اگر طبعاً در جامعه مهدوي امروز بخواهيم وارد بحث شويم بايد زن‌ها هم دخيل باشند.
دكتر موسوي: به نظر مي‌رسد نخستين نكته درباره مباحث مهدوي اين باشد كه اصلاً بخشي از مباحث مهدويت، فرا جنسيتي است و ربطي به شرايط جنسي زن و مرد ندارد. يك بخش از آن مباحث هم كه در رابطه با نقش و وظايف جنس زن و مرد است شايد لزوماً اختصاص به جامعه مهدوي نداشته باشد و طبعاً يك دسته مباحثي را هم مي‌توان در عرصه مهدويت مطرح كرد كه شايد اين دسته از بحث‌ها با جنسيت هم گره خورده است، مثل همان حديثي كه اشاره شد كه 50 نفر از اصحاب ويژه امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف از زنان هستند كه در واقع يك ششم از اصحاب خاص ايشان مي‌شود. يا تفسيري كه خانم معين‌الاسلام داشتند مبني بر اين‌كه گاهي مي‌توانيم براي زنان، نقش سلبي و گاه، ايجابي داشته باشيم كه خانم معين‌الاسلام اشاره‌اي به نقش زنان در عصر قبل از ظهور داشتند و اين‌كه از زن در ترويج فساد استفاده مي‌شود.
نكته دوم، اين است كه در سدة بيستم گفته شده كه دو جنبش بزرگ تحقق يافته است؛ نخست پست مدرنيسم و دوم فمينيسم كه جبنش دوم، يك بحث جنسيتي است و مبتني بر اين ادعا ست. مدعياتي دارد كه در حوزه اجتماعي زنان بايد به يك نوع تساوي حقوقي با مردان برسند. البته بدون در نظر گرفتن بحث مبنايي، كه در اين رابطه، تساوي حقوقي لازم است يا نه؛ اين پرسش در ضمير ناخودآگاه افراد متدين مخصوصاً خانم‌ها وجود دارد كه آيا اين يك نگاه ارزشي مبتني بر جنيست است؟ و اين‌كه آيا اين نگاه، زن سالارانه است يا مردسالارانه؟ پس مهم است كه قبل از عصر ظهور به مسئله جنسيت زن يك اهتمام ويژه شود. به طوري‌كه در روايات ما گفته شده است يك زن مي‌تواند جامعه را به فساد بكشاند يا مقدمه پرورش جامعه باشد، پس اين هم مي‌تواند يك نكته كليدي باشد كه اهتمام به زن را مورد توجه قرار دهيم.
خانم صادقي: بنده ترجيح مي‌دهم كه نگاه کلي به مجموعه بحثي که لازم است مطرح شود و سؤالاتي که وجود دارد داشته باشم و بعد به صورت جزئي‌تر به بحث بپردازم. در ادامه صحبتي که خانم معين‌الاسلام فرمودند و در اشاره به مطلبي که آقاي دکتر موسوي گفتند، طرح چند مقدمه، ضروري است. مقدمه اول، اين‌كه به نظر مي‌رسد که موضوع مهدويت را نمي‌توان از هيچ زماني جدا کرد و بگوييم که مهدويت، مخصوص زمان خاصي است يا در يک زماني وجود نداشته يا ممکن است وجود نداشته باشد. بحث ظهور منجي و بحث مهدويت همواره مطرح بوده و در طول تاريخ حرکت به سوي اين نظام موعود وجود داشته و دارد. حداقل در دوران ما تفکيک‌پذير نيست و از آن‌جا كه حکومت اسلامي ما با شعار تشکيل تمدن اسلامي ايجاد شد و در حقيقت، زمينه‌ساز آن نظام مهدوي محسوب مي‌شود، مباحث مهدويت مستقيماً به مباحث حکومت اسلامي ما گره مي‌خورد و يک ارتباط کاملاً مستقيمي با هم دارند.
مقدمة ديگر اين‌که زنان، بخش مهمي از نظام هستند؛ چه اين نظام، الهي باشد يا الحادي. زنان بخش مهمي از نظام‌ها را تشکيل مي‌دهند که اگر ناديده گرفته شوند يا توجه کمي به آنان شود، همان طور که استاد معين‌الاسلام اشاره کردند چالش‌هاي زيادي براي هر نظام ايجاد خواهد شد.
با توجه به اين دو مقدمه مي‌خواهم عرض کنم که موضوعات زنان، جداي از ديگر موضوعات نظام نيست. يعني اگر بخواهيم مسئله زنان را در باب مهدويت يا هر موضوع ديگري بيان کنيم، در درجه اول بايد ببينيم موضوعات اصلي نظام چيست تا بعد بتوان جايگاه يا کارکرد و آن نقش و سهم و تأثيري را كه اقشار مختلف در نظام مي‌توانند داشته باشند، مورد بررسي قرار داد و تفکيک کرد. اگر بخواهيم در مرحله اول بررسي موضوعات اصلي نظام، مبنايي و ريشه‌اي به موضوع نگاه کنيم و به تشکيل اين حکومت اسلامي توجه داشته باشيم که ساخت يک جامعه مهدوي و حداقل زمينه سازي براي ظهور را در دستور كار خود دارد، مي‌توان گفت در حال حاضر موضوع اصلي نظام موضوع درگيري حق با باطل است؛ محوري‌ترين موضوعي که اگر توجه داشته باشيم در فرمايشات مقام عظماي ولايت ـ چه حضرت امام رحمه الله عليه و چه مقام معظم رهبري (حفظه الله) ـ در تمام فرمايشاتشان به نوعي و به شکل خاصي اشاره به اين صحنه مبارزه و درگيري دارند و بر دشمن شناسي و هوشياري در مقابل دشمن تأکيد دارند و عبارات ديگري که در اين زمينه به کار مي‌برند. پس وقتي که موضوع اصلي نظام، مسئله درگيري و مبارزه با باطل است؛ پس حضور در اين مبارزه و درگيري و مؤثر بودن، نه متأثر بودن و فعال بودن و نه منفعل بودن در اين درگيري براي پيروزي، وظيفه آحاد جامعه محسوب مي‌شود که زن و مرد را شامل مي‌شود. در حقيقت اين يک وظيفه مشترکي است که اگر به عنوان اصلي‌ترين وظيفه آحاد جامعه اسلامي تعريف شود؛ اين‌كه حضور در درگيري و مبارزة حق با باطل براي اقامه کلمه توحيد و براي برافراشته شدن و توسعه پرچم اسلام در جهان امري ضروري است، و بعد بر اين اساس مي‌شود وظايف را طبقه بندي و اولويت بندي کرد و کارکردهاي خاصي را براي هر قشر، مشخص نمود.
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند 