منجي در آيين بودا

ادوار تاريخي در نگاه بوداييان
در دين بودايي نيز چون دين هندويي، جريان وجود بر اساس حرکت دوري است، براي عالم آغاز و پاياني واحد متصور نيست. هر دور بعد عظيمي را شامل مي شود و پايان آن آغازي است از براي دور بعدي؛ جرياني که به نحو لايتناهي ادامه خواهد يافت. اعتقادات بودايي در مورد ادوار جهان (يوگه ها) و دوره هاي بزرگ‌تر (کلپه‌ها به سنسکريت و کپه ها به پالي) مشابه اعتقادات هندويي است. لکن تفاوت‌هايي نيز وجوددارد. اسامي چهاريوگه، همان اسامي هندويي است، لکن ترتيب آنها مغاير با ترتيب هندويي است؛ يوگه ها با کلي يوگه شروع مي شوند و ادامه مي يابند تا به کريته يوگه برسند و سپس با ترتيب مخالف آن به پيش مي روند تا باز به کلي يوگه برسند. لذا به جاي يک مهايوگه مرکب از چهاريوگه، در اين‌جا هر مهايوگه از هشت دوره تشکيل شده و انتره کلپه (Antarakalpa) ناميده مي شود. بنا بر بعضي اقوال، هر انتره كلپه 1680000 سال به طول مي‌كشد؛ سن آدميان مطابق هر دوره، از 10 سال شروع مي‌شود و زياد مي‌شود و باز به 10 سال بر مي‌گردد. اخلاقيات نيز دقيقاً به همين ترتيب تحول مي‌يابد. زوال اخلاق و تباهي انسان مقارن است با كاهش تدريجي عمر آدمي؛ به طوري كه در بهترين شرايط 80000 سال عمر مي‌كند و در پايان هر يوگه 10 سال بيشتر زندگي نخواهد كرد.
20 انتره کلپه يک اسنکهييه کلپه (asankhyeya) به زبان سنسکريت و اسنکهيه (asankheyya) به زبان پالي را تشيکل مي‌دهند و چهار اسنکهييه کلپه يک مهاکلپه را مي سازند. در نخستين اسنکهييه کلپه، جهان يا سپهر کاملاً با آتش، آب يا باد ويران مي شود. در دومين آنها حالت خلأ ادامه مي يابد و در سومين آنها جهان دوباره ساخته مي شود و در چهارمين اسنکهييه کلپه جهان به وجود خود ادامه مي‌دهد (در اين واپسين دوره است که جهان با هستي‌ها پر مي شود و نخستين آنها خدايان برهمه «لوکه» هستند. آنها بتدريج درخشش و شکوه خود را از دست مي دهند، خورشيد وماه و... به وجود مي آيند و در يک کلام، جهان سير نزولي خود را مي پيمايد).
به طورکلي، مهاکلپه ها يا کلپه هاي‌تهي (شونيه= sunya) هستند؛ يعني در آنها هيچ بودايي وجود ندارد و يا کلپه بودا (Buddha kalpa) مي  باشند. کلپه هاي اخير بر پنج قسم اند: در يکي يک بودا، در ديگري دو بودا... و در آخري پنج بودا ظاهر خواهد شد. کلپه کنوني ما از نوع آخري (پنج بودايي) است. تا کنون چهار بودا ظاهر شده اند که چهارمين آنها گوتمه است و پنجمين، ميتريه (Maitreya) به سنسکريت  و ميته (Mettevva) به پالي است.
بنابراين شوته سيهانه، چکوواتي (chokkavatti ـ sihanada ـ sutta) از متن پالي نيکايه ديگهه Digha ـ nikaya در گذشته وضعيت اجتماعي آرماني همراه با دولتي عادل برقرار بود، اما بتدريج آن شرايط از بين رفت و اين به سبب مؤسسات نامناسب و توجه نکردن به بهروزي عمومي از سوي شاهان بعدي بود. از اين رو، هرج و مرج رشد و اخلاقيات نزول کرده است. البته اخلاق مردم پس از اين ترقي خواهد نمود و سرانجام شاهي متقي و با فضيلت به نام سنکهه (sankha) برخواهد خاست و اين با ظهور بوداي آينده (ميتريه يا ميته) مقارن خواهد بود .
ويژگي‌‌هاي ميتريه
به طور کلي مي توان ويژگي‌هاي آن را اين‌گونه بر شمرد:
موعود بودايي، نجات‌بخشي فردي است و اهداف اجتماعي، لااقل بالاصاله، را مورد توجه ندارد. از اين رو شايد بتوان نجات بخشي موعود بودايي را از نوع «صرفاً معنوي» تلقي کرد. او موعودي شخصي و داراي خصايص «بشري ـ الوهي» است. شايد بتوان رسالت او را «جهان‌شمول» دانست. زيرا شاهدي برعنايت ويژة او به قوم و ملت خاصي نمي بينيم. نگاه بوداييان به موعود «رو به آينده» است، اما بازآفريني و رواج آموزه هاي گذشته را نيز از نظر دور نمي دارد. تحقق انديشة موعود در آيين بودا، فقط در پايان عالم نيست. از اين رو از زمرة موعودهاي «صرفاً پاياني» به کنار مي رود و مي توان گفت آن را از مصاديق «هزاره گويي» (به معناي عامش) به حساب آورد. و بالاخره اين که: به سختي مي-توان «کارکرد کيهاني» خاصي را براي موعود بودايي به رسميت شناخت؛ هر چند نفي اين کارکرد از ميتريه، به مثابة آخرين راهنماي تاريخ يک دين شرقي (غير ابراهيمي) نيز چندان آسان نيست.
جهان در عصر ظهور ميتريه
الف) جهان قبل از ظهور
در مهاونسه (Mahavamsa) که از متون «تهره واده » است و به تاريخ سري‌لانکا مي پردازد، آمده است که:
«ميتريه پيش از نزول به زمين در آسمان توشيته اقامت مي‌کند. زمان نزول او هم به دقت معين شده است. پس از آن که شاکيه موني به پري نيروانه رسيد، جهان در سراشيبي و انحطاط سير خواهد کرد. و سرانجام پنج‌هزار سال پس از آخرين بودا به منتهاي زوال خود خواهد رسيد. در اين زمان، حداکثر عمر انسان 10 سال خواهد شد. پس در جريان دوري عالم، باز وضعيت آرماني تکرار مي-شود (سير تاريخي دوراني) و عمر انسان به هشتاد هزار سال مي‌رسد و همه چيز آماده قبول تعليم بودا مي گردد. پس حکم‌راني خواهد آمد که رفاه و تعالي را براي آدميان فراهم مي کند و هنگامي که اين بهشت آماده شد، ميتريه از آسمان توشيته فرود مي‌آيد.»

عبارات فوق با كمي تغيير به اين شكل هم نقل شده است:
«پس از آن كه شاكيه موني به پري نيروانه (نيروانه بزرگ) رسيد، جهان پاي به سراشيبي اجتماعي و كيهان‌شناختي نهاد. پنج هزار سال پس از آخرين بودا، آفتاب آموزه‌هاي بودايي افول مي‌كند و طول عمر آدميان به ده سال فرو مي‌كاهد. در اين زمان، چرخه وارو مي‌گردد؛ زندگي متحول شده، به طوري كه متوسط عمر مردم به هشتاد هزار سال مي‌رسد.»
با اين عمر‌هاي طولاني و زمينه مناسب براي تعاليم بودا، يك چكره‌ورتين ـ cakravartin  يا راهنما ـ خواهد آمد. او براي مردم رفاه و بهروزي مي‌آورد و آموزه‌هاي بودا را ترويج مي‌كند. آن‌گاه كه چنين فضايي بهشت گون فراهم آمد، ميتريه از آسمان توشيته (=Tushisa) نزول مي‌كند؛ بودايي خويش را به كمال مي‌رساند و درمه را به فرهيختگان مي‌آموزد. مهاكشيپه (=Mahakashyapa) از مريدان برجسته بودا، از خلسه‌اي كه پس از پري نيروانه، معلم خويش به آن فرو رفته بود، بيرون مي‌آيد تا بار ديگر بودا را خدمت كند و آموزه‌هاي آن روشني يافته را بشنود.»
ب) جهان بعد از ظهور
جهان بعد از ظهور ميتريه اين‌گونه توصيف شده است:
«در اين جهان، ساکنان بي‌شمار زمين هيچ جنايتي نمي کنند و عمل بدي از ايشان سر نمي زند و از خوبي کردن مسرورند. مردم بدون ضعف و نقيصه خواهند بود. آنان قوي، بزرگ و شادمانند، در حالي که بيماري بسيار کمي در ميان آنها وجود خواهد داشت. آنها از رنج خارها آزاد خواهند بود و با برگ‌هاي سبز خود را خواهند پوشاند. آنها بدون هيچ زحمتي برنج را براي خود فراهم مي-آورند و در اين جهان است که ميتريه دهرمة (دَهْرم=دَرَمْ) ـ به معناي دين حقيقي ـ را اعلام خواهد کرد.»
ميتريه در منابع و متون بودايي
ايدة ميتريه، در طول زمان هاي گذشته تحول يافته و به تدريج در گسترة زمان اهميت يافته و اين در متون بودايي به راحتي گوياست. ما در اين‌جا به اختصار به برخي از آنها اشاره مي کنيم:
کانون پالي، از منابع عمده مهم اطلاعات درباره آموزه اوليه بودا است. چندان به مفهوم ميتريه اهميت داده نشده است. نام او فقط در يکي از متون اوليه، سوره چکّه وَتّي سيهَه ناده ، آمده است. به قول بوداشناسان، در مطالعة دستگاه کهن بودا منبع موثقي است. البته کانون پالي خود ترجمه است. زيرا زبان مادري بودا «ماگدي» بوده است.
از آثار ديگر مي توان، به دو اثر زير توجه کرد که در اين زمينه حرف‌هايي به ميتريه اختصاص دادند:
اَنگته وَمسَه (angatavatnsa) ميتريه و ياکَرنه (Maitrey atyakarana).
اين دو اثر، در نوع خود مورد توجه هستند. زيرا عمدتاً بحث هاي آنها به ميتريه اختصاص دارد.
مَها وَستُو، يکي از متون فرقه مهاسنگيکه (Mahasam ghika) فهرستي از بودايان آينده را ارائه مي کند که در صدر آن نام ميتريه آمده است. در بندهايي از اين کتاب به مفهوم ميتريه و شرح حوادث زندگي هاي گذشته او و نقل پيشگويي هاي شاکيه موني از او اختصاص داده شده است.
سرانجام در سدّرمه پوندريکه سوتره (saddharmapundarika sutra) يا نيلوفر آئين نيک که در قرن اول ميلادي نوشته شده و آن مطلب کهن‌تر را در بر دارد، با بودا به مفهوم خاص مهايانه، يعني بودا، چون نجات بخش جهاني و بخشنده رستگاري رو به رو مي‌شويم.
(سنّت) مهايانه اهميت زيادي براي ميتريه قايل است و در آثارشان در باب زندگي و کنش هاي او، اشاره هاي زيادي مي يابيم. از آن‌جا که مهايانه بر سير زندگي و تکامل بوداسف تاکيد کرده است، طبعاً ميتريه در اين گروه بزرگ، ‌شأن و منزلت پيدا مي‌کند .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: